In deze blog wil ik daarom met je stilstaan bij de dynamische systeem theorie. Hiermee hoop ik meer duidelijkheid te geven over een manier waarop we naar bewegen en het motorisch leren kunnen kijken. Dit is een theorie en mede de onderbouwing waarom er binnen de praktijk gekozen is om functioneel te trainen.

Degrees of freedom (DOF)

Theorieën over motor controle begonnen in 1906 met de reflex theorie. In 1967 kwam Bernstein met de dynamische systeemtheorie. Nikolia Bernstein beschreef dit aan de hand van een vrijheidsgradenprobleem (DOF=degrees of freedom). De kern van motorische controle is de mate waarin je geautomatiseerd kan elimineren van overtollige mogelijkheden aan vrijheidsgraden. 

De mate waarin je beweegt kan worden beïnvloed door zogenoemde beperkingen (in de theorie worden dit constraints genoemd). Interne of externe constraints dwingen het systeem om in een bepaalde manier aan te passen of te veranderen.

Binnen de dynamische systeem theorie geven constraints (beperkingen) een grens of zijn een hulpmiddel waarmee het systeem gaat zoeken naar de meest optimale manier van bewegen in een bepaalde situatie. Er kunnen meerder constraints aanwezig zijn, hierdoor zullen de verschillende mogelijkheden voor de mogelijk manier van bewegen afnemen. Hoe meer constraints (beperkingen) hoe minder verschillende configuraties er mogelijk zijn. Dit zal voor een deel bepalen hoe je bepaalde bewegingen kan uitvoeren.

Newell heeft deze constraints in drie hoofdcategorieën verdeeld. Deze hoofdcategorieën zijn: Omgeving, taak en organisme.

Wij mensen bewegen op een voor ons zelf makkelijke manier waardoor we de gevraagde taak kunnen uitvoeren binnen de mogelijkheden die wij hebben. Een belangrijke conclusie hieruit is dat een variatie in beweging is dus niet per definitie een ‘afwijking’ van het ‘ideaal’. Door deze “nieuwe theorie” moeten we kijken naar de manier waarop wij bepaalde handelingen inzetten. Bijvoorbeeld door het kijken op welke manier een bepaalde handeling kan worden getraind binnen de 3 hoofd categorieën. Dit moet wel functioneel worden ingezet om succesvol resultaat neer te zetten. Wanneer we te breed trainen zal de beweegstrategie niet succesvol worden geïmplementeerd.

Adaptief of maladaptief?

Als je klachten ervaart met bewegen, kan het soms helpen om een beweging op een andere manier uit te voeren (adaptief). B.v. wanneer je je enkel hebt verzwikt, is het goed mogelijk dat je tijdelijk wat vrijheidsgraden bevries om minder klacht te ervaren tijdens het lopen.

Het kan soms voorkomen dat de aanpassing op een bepaald moment niet meer functioneel is. Bijvoorbeeld wanneer je enkel is genezen maar je houd nog steeds een bepaalde stijfheid in de enkel. Hierdoor blijf je aangepast bewegen. Andere delen van het bewegingsapparaat worden overbelast en mogelijk krijg je op de lang termijn andere klachten. Dan spreken van een aanpassing die niet meer adaptief is maar is de aanpassing maladaptief geworden. Als de klachten lang duren kan het lastig zijn om het juiste beweegpatroon opnieuw aan te leren. Waarom dit lastig kan zijn heeft te maken met attractoren en fluctuatoren. Waarschijnlijk vraag je jezelf af wat zijn dit?

Beweegpatronen: (on) stabiel

Beweeggedrag kan worden verdeeld in attractoren en fluctuatoren. Wanneer eenzelfde taak wordt uitgevoerd in verschillende situaties dan zal een attractor niet in hele grote mate veranderen. Hierdoor is er sprake van een stabiele basis, waardoor de beweging robuust en effectief plaats kan vinden. Naast deze stabiele basis hebben variabiliteit in beweging wat beïnvloed word door omgeving en taak worden fluctuatoren worden genoemd.

Bij het aanleren en afleren van attractoren zullen in de eerste fase de verkeerde attractoren verdwijnen en daarna de nieuwe goeie attractoren zich ontwikkelen. Hierdoor zal er eerst een afname zijn van performance en daarna (op langer termijn) zal de performance door middel van training verbeteren.

Hoogenergetische patronen

Tijdens hoogenergetische bewegingen/patronen die ontstaan wanneer de intensiteit toeneemt zal de controleerbaarheid van de beweging steeds verder afnemen. Verstoringen zullen daarom toenemen. Als reactie hierop zal het lichaam zorgen dat er in hoge mate gebruik van wort gemaakt van de agonisten die samenwerken met de antagonisten (synergiën). Hierdoor ontstaan co-contracties en prereflexen wat resulteert in meer stijfheid.

Wat betekend dit voor training?

Uiteraard train je met een bepaalde doelstelling. Doe je aan een duurtraining dan kan het soms zinvolzijn om ook krachttraining aan je schema toe te voegen. Maar het maakt wel uit hoe we dit toepassen, en rekening houden met de wetten van het motorische leren. Weet dat het motorische systeem alleen wil leren als het wordt uitgedaagd. Kies daarom voor variatie in de oefeningen.

Het is zinvol om doelgericht te trainen. We weten uit verschillende onderzoeken dat specificiteit binnen de training belangrijk is. Praktisch betekend dit dat de oefenvorm enig sinds moet lijken op een wedstrijdbeweging. Het verwantschap kan gevonden worden in de bewegingsstructuur, uiterlijke bewegingsstructuur, energielevering, sensoriek en de intentie. De energielevering en sensoriek zijn in de praktijk nauwelijks na te bootsen binnen de krachttraining. Om specifiek te trainen lijkt het het meest effectief om te trainen middels natuurkundige principes o.a. door interactie met de zwaartekracht. Hiervoor lijkt training met gewichten en halters het meeste geïndiceerd. Zorg bij trainen altijd dat je overload creëert, waardoor je het lichaam prikkelt om zichzelf aan te passen.

Sport specifieke krachttraining moet gerelateerd zijn aan alle andere trainingen die ter ondersteuning van de sportprestatie worden gedaan.

• Moet bijdragen aan het verbeteren van het prestatie niveau van de doelbeweging
• Moet zo weinig mogelijk fysieke stress voor de sporter met zich mee brengen.

Richt je met krachttraining vooral op de stabiele elementen (attractors) van de beweging. Deze zijn namelijk ook bruikbaar tijdens het hoog intensief bewegen.

*dit blog is een samenvatting van de theorie, natuurlijk is het mogelijk net als bij de andere blogs om hier dieper en uitgebreider op in te gaan.