Inleiding

Wist je dat elk jaar miljoenen mensen, vooral ouderen, ten val komen, met ernstige gevolgen? Vallen kan leiden tot botbreuken, ziekenhuisopnames en soms zelfs blijvende beperkingen. Een val kan zelfs het begin zijn van een vicieuze cirkel waarin angst voor vallen leidt tot minder bewegen, wat het valrisico alleen maar vergroot. Maar het goede nieuws is dat vallen vaak te voorkomen is. Door het valrisico in kaart te brengen met een screening, kunnen preventieve maatregelen worden genomen. In deze blog leg ik uit waarom valrisico screening zinvol is, welke factoren bijdragen aan een verhoogd valrisico, en wat je kunt doen met de resultaten van een screening.

Wat is een valrisico?

Valrisico verwijst naar de kans dat iemand binnen een bepaalde periode zal vallen. Vooral bij ouderen en mensen met een verminderde mobiliteit neemt dit risico toe. Een val kan ernstige gevolgen hebben, maar door het risico vroegtijdig te identificeren, kunnen er stappen worden ondernomen om dit risico te verkleinen.

Waarom is het belangrijk om valrisico te screenen?

Het screenen van het valrisico is een cruciale stap in het voorkomen van vallen. Door het risico te testen, kun je een goed beeld krijgen van de huidige situatie en potentiële gevaren identificeren. Een screening helpt zorgverleners en cliënten om inzicht te krijgen in de factoren die het risico verhogen en biedt handvatten voor preventieve interventies.

De impact van vallen bij ouderen

Bij ouderen kunnen vallen ernstige lichamelijke en psychologische gevolgen hebben. Lichamelijk kunnen vallen leiden tot breuken, zoals een gebroken heup, of zelfs hersenletsel. Psychologisch kan een val leiden tot angst en verlies van zelfvertrouwen, wat resulteert in minder activiteit en sociale isolatie. Deze vicieuze cirkel kan op zijn beurt het risico op toekomstige vallen verhogen.

Factoren die het valrisico verhogen

Verschillende factoren dragen bij aan een verhoogd risico op vallen. Het is belangrijk om deze factoren te begrijpen, zodat ze tijdens een screening en in preventieve maatregelen meegenomen kunnen worden.

a. Leeftijd en mobiliteit

Naarmate we ouder worden, neemt onze spierkracht, coördinatie en balans af. Dit kan leiden tot een verhoogd valrisico. Personen die minder actief zijn, hebben vaak zwakkere spieren, wat het risico nog verder vergroot.

b. Medicijngebruik

Bepaalde medicijnen, zoals slaapmiddelen, antidepressiva of bloeddrukverlagende medicatie, kunnen bijwerkingen hebben die het evenwicht of de alertheid beïnvloeden. Dit kan het risico op vallen verhogen.

c. Chronische ziekten en fysieke beperkingen

Ziekten zoals artritis, diabetes en de ziekte van Parkinson kunnen de mobiliteit beperken en het risico op vallen verhogen. Ook visuele beperkingen spelen een rol.

d. Omgevingsfactoren

Slechte verlichting, gladde vloeren, en obstakels in huis zijn vaak de boosdoeners van een val. Deze omgevingsrisico’s zijn echter relatief eenvoudig aan te passen.

e. Psychologische factoren

Angst om te vallen kan paradoxaal genoeg het valrisico vergroten. Mensen die bang zijn om te vallen, bewegen vaak minder, wat leidt tot spierverlies en een verminderde balans.

Hoe wordt een valrisico screening uitgevoerd?

Een valrisico screening wordt meestal uitgevoerd door een fysiotherapeut, geriater of huisarts. De screening bestaat uit een combinatie van vragenlijsten, fysieke tests en observaties. Zo kan de zorgverlener een goed beeld krijgen van de mobiliteit, spierkracht en balans van de persoon.

Veelgebruikte testen om valrisico te bepalen

Er zijn verschillende tests die kunnen worden gebruikt om het valrisico te meten. Hier zijn een paar voorbeelden:

a. Timed Up and Go-test (TUG)

Bij deze test wordt de tijd gemeten die een persoon nodig heeft om uit een stoel op te staan, een korte afstand te lopen, om te draaien, terug te lopen en weer te gaan zitten. Dit geeft een indicatie van mobiliteit en balans.

b. Berg Balance Scale (BBS)

De Berg Balance Scale beoordeelt het evenwicht van een persoon door middel van 14 taken die variëren in moeilijkheidsgraad. Het totale aantal punten geeft een beeld van het valrisico.

c. 5-Times Sit-to-Stand-test

Deze test meet de spierkracht in de benen door te kijken hoe snel iemand vijf keer achter elkaar kan opstaan uit een stoel zonder de armen te gebruiken.

Wat kun je doen met de uitslag van de screening?

Na de screening heb je een duidelijk beeld van het valrisico. Afhankelijk van de resultaten kan een behandelplan worden opgesteld, waarin preventieve maatregelen worden voorgesteld om het risico te verlagen. Dit kan variëren van fysiotherapie tot aanpassingen in de omgeving.

Preventieve maatregelen op basis van de screening

a. Fysiotherapie en balans-oefeningen

Fysiotherapie kan helpen om spierkracht en balans te verbeteren. Balansoefeningen zoals tai chi kunnen zeer effectief zijn in het verminderen van valrisico.

b. Omgevingsaanpassingen

Het aanpassen van de leefomgeving is een eenvoudige maar effectieve maatregel. Denk hierbij aan het verwijderen van losliggende kleedjes, het plaatsen van handgrepen in de badkamer en het zorgen voor goede verlichting.

c. Medicatiecontrole

Een arts kan de medicatie van de patiënt herzien om te kijken of bepaalde medicijnen het valrisico verhogen, en indien nodig aanpassingen maken.

d. Voeding en supplementen

Voeding speelt ook een rol bij valpreventie. Een gebalanceerd dieet dat rijk is aan calcium en vitamine D kan helpen om de botten sterk te houden en de spieren gezond.

Belang van multidisciplinaire zorg

Een multidisciplinair team van zorgverleners, waaronder fysiotherapeuten, huisartsen en diëtisten, kan samenwerken om een uitgebreide aanpak te bieden voor valpreventie. Dit zorgt ervoor dat alle aspecten van de gezondheid worden aangepakt.

Voorbeelden van succesvolle interventies

Er zijn talloze voorbeelden van ouderen die, na een valrisico screening en daaropvolgende interventies, hun mobiliteit en zelfvertrouwen hebben herwonnen. Door tijdig in te grijpen, is het mogelijk om vallen te voorkomen en de levenskwaliteit te verbeteren.

Rol van familie en mantelzorgers

Familie en mantelzorgers spelen een belangrijke rol in valpreventie. Ze kunnen helpen bij het aanpassen van de leefomgeving en het aanmoedigen van lichaamsbeweging en andere preventieve maatregelen.

Wanneer is het tijd voor een hertest?

Het is aan te raden om regelmatig een valrisico screening uit te laten voeren, vooral als er veranderingen zijn in de gezondheid of medicatie van de persoon. Een hertest kan ook nuttig zijn na een val of wanneer er nieuwe klachten ontstaan.

Conclusie

Het screenen van valrisico is een effectieve manier om vallen te voorkomen en de levenskwaliteit van ouderen te verbeteren. Door factoren die het valrisico verhogen tijdig te identificeren, kunnen preventieve maatregelen worden genomen. Of het nu gaat om fysiotherapie, aanpassingen in de leefomgeving of medicatiecontrole, er zijn veel manieren om het risico op vallen te verlagen.

Veelgestelde vragen (FAQ)

1. Hoe vaak moet ik mijn valrisico laten screenen?
Het is aan te raden om jaarlijks een screening te doen, vooral als je ouder bent of gezondheidsklachten hebt.

2. Wat moet ik doen als mijn screening aangeeft dat ik een hoog valrisico heb?
Als uit de screening blijkt dat je een hoog valrisico hebt, is het belangrijk om meteen actie te ondernemen. Je kunt starten met fysiotherapie, je omgeving veiliger maken en een arts raadplegen voor een medicatiecontrole. Dit kan helpen om het risico aanzienlijk te verminderen.

3. Kan ik zelf iets doen om mijn valrisico te verlagen?
Ja, er zijn verschillende dingen die je zelf kunt doen om het risico op vallen te verlagen. Denk aan regelmatige lichaamsbeweging, het verbeteren van je balans en spierkracht, en ervoor zorgen dat je huis veilig is ingericht, zonder struikelgevaar.

4. Welke oefeningen helpen bij het verbeteren van balans en stabiliteit?
Balansoefeningen zoals tai chi, yoga of specifieke balans- en krachttrainingen onder begeleiding van een fysiotherapeut kunnen helpen om je stabiliteit te verbeteren en je valrisico te verlagen.

5. Is een valrisico screening alleen voor ouderen?
Nee, hoewel valrisico’s vaker voorkomen bij ouderen, kunnen ook jongere mensen baat hebben bij een screening, vooral als ze fysieke beperkingen hebben, bepaalde medicijnen gebruiken of een chronische ziekte hebben.